يکي از کارهاي بسيار مهمي که شما داوطلبان عزيز در طي مطالعه و آمادگي براي کنکور بايد انجام دهيد اين است که از روش خلاصه برداري مطالب در زمان مطالعه بهره ببريد. همانطور که همه شما ميدانيد، خلاصهبرداري، تاثير بسيار زيادي بر ميزان پيشرفت و يادگيري شما ميگذارد. با اينکه بيشتر داوطلبان از اهميت خلاصه برداري مطلع هستند، اما روش هاي خلاصه برداري و شيوه هاي صحيح آن را نميدانند. به همين دليل در اين مقاله تصميم داريم تا شما را با خلاصه نويسي، اهميت آن و شيوههاي صحيح اين کار، بيشتر آشنا کنيم.
دانشآموزاني که در هنگام مطالعه تنها به خواندن مطلب ميپردازند، نسبت به دانشآموزاني که در هنگام مطالعه، خلاصهبرداري ميکنند، داراي بازده کمتري هستند. علت اين موضوع آن است که دانشآموز بمرور، علاقه خود را نسبت به مطالبي که ميخواند از دست ميدهد و نميتواند به آن توجه کند؛ در نتيجه، مطالب به صورت فعالانه در ذهن پردازش نميشود. شما خودتان ناگهان متوجه شدهايد که در صفحه 45 کتاب هستيد، بيآنکه بدانيد در همان پنج صفحه گذشته، چه خواندهايد؛ انگار فقط صفحات را ورق زدهايد؛ پس اگر هنگام مطالعه، خلاصه نويسي کنيد حاصل کار مفيدتر از زماني است که صرفاً مطالب را ميخوانيد؛ زيرا در زمان خلاصه نويسي، مغز شما، حالت فعالتري دارد و سبب ميشود که توجهتان به مطالب بيشتر شود و احتمال آنکه مطالب را طوري پردازش کنيد که معناي شخصي برايتان داشته باشد، افزايش يابد.
براي شما داوطلبان عزيز کنکوري و حتي دانشآموزاني که مشغول درس خواندن هستيد، خلاصهنويسي به چهار دليل پيشنهاد ميشود: اول اينکه هنگام مطالعه در عميقتر کردن يادگيري و دقيق خواني مؤثر است. دوم آنکه با انجام اين کار، حجم و زمان مرور کمتر شده و امکان مرورهاي چندين باره را به شکلي سريع فراهم ميکند. سوم آنکه اگر خلاصه نويسي به شيوهاي صحيح انجام گيرد، به هنگام مرور، کارايي بهتر و مؤثرتري از مطلب اصلي خواهد داشت، و چهارم آنکه خلاصهنويسي، اين امکان را فراهم ميکند تا تمام مطالب و مباحث مرتبط با يک موضوع را که در کتاب درسي، جزوه، کتاب کمک آموزشي و هر منبع ديگري پراکنده است، در يک جا جمع آوري کنيد و از پراکنده خواني جلوگيري نماييد و در وقت و زمان خود صرفهجويي کنيد.
روش هاي مختلف خلاصه کردن
براي اينکه خلاصه نويسي کنيد، تنها يک ابزار مجزا لازم دارد و آن هم دفترچه يادداشت است. براي يک خلاصهنويسي خوب شما ميبايست تمام خلاصههاي يک درس را در يک دفترچه يادداشت کنيد و از خلاصهنويسي در برگههاي پراکنده و بدون صحافي خودداري نماييد؛ زيرا با گذر زمان، حجم يادداشتها افزايش خواهد يافت و ترتيب آنها به هم خواهد خورد و يافتن و مرتب کردن آنها زمان و انرژي زيادي ميطلبد و کاري خسته کننده است. خلاصه نويسي، شامل فنون مختلف يادداشت برداري، حاشيه نويسي، خط کشي زير جملات، دستهبندي و علامتگذاري ميشود که بسته به شرايط و نوع مطالعه ميتواند مختلف بوده و حتي براي يک درس، موارد متعددي را شامل شود.
1- علامت گذاري
بهترين فن مطالعه، درگير شدن با مطلب يا به اصطلاح، مطالعه فعال است. علامتگذاري، سريع ترين روش براي مطالعه فعال است و البته نکات مهم را نيز مشخص ميکند. زماني که مطلبي را مطالعه ميکنيد، در جايي که برايتان سؤال باقي مي ماند و مطلب را کامل متوجه نميشويد از علامت سؤال (؟) استفاده کنيد و کنار آن مطلب علامت بزنيد. هرجا احساس نموديد که مطالب، سؤالخيز بوده و به نکته مهمي اشاره شده است علامت تعجب (!) و جايي که به يک کلمه يا عبارت کليدي برخورديد دور آن را خط بکشيد و پاراگرافهاي مهم را با علامت ضربدر (×) مشخص کنيد. به طور کلي، هنگام مطالعه، استفاده از علامت گذاري، سرآغاز خوبي براي مطالعه دقيق و فعال است. دقت داشته باشيد که در استفاده از علامت ها و انتخاب جملاتي که خط کشي ميشوند زيادهروي نکنيد؛ چرا که در مطالعه هاي آتي حوصله تان سر ميرود.
2- خط کشيدن زير مطالب مهم
يکي از شيوه هايي که در خلاصه نويسي به کار ميرود، خط کشيدن زير مطالب مهم است. معمولاً اين روش در ميان بيشتر دانش آموزان و داوطلبان از محبوبيت برخوردار است؛ زيرا هم راحتتر از يادداشت برداري است و هم داوطلب احساس ميکند که مطالب مهم را بدون کمترين تغييري خلاصه کرده است. براي خط کشيدن زير مطالب مهم، بهتر است که از خودکارها، مدادها يا ماژيکهاي رنگي استفاده کنيد؛ مثلاً مطلب بسيار مهم را با يک رنگ، مطالب کمتر مهم را با رنگ ديگر و يا مطالب هر فصل يا موضوع را با رنگي خاص خط بکشيد. اين کار باعث مي شود تا هم مطالب، بيشتر در ذهن شما باقي بماند و هم تنوع بيشتري داشته باشيد و زود خسته نشويد.
در خلاصهنويسي به روش خط کشيدن زير مطالب بايد توجه داشته باشيد با وسواس اينکه ممکن است مطلبي از قلم بيفتد زير همه مطالب را خط نکشيد؛ زيرا در غير اين صورت، حاصل کار، صفحهاي پر از خط در زير جملات ميشود و نه موجب يادگيري بيشتر. اگر شما در هر صفحه، زير مطالب زيادي را خط بکشيد، احتمال کاهش يادگيري وجود دارد و نشانه اين است که اين وسيله را جانشين توجه واقعي به مطلب و برگرداندن مطلب به زبان خود کردهايد. چيزي که در اين عمل بايد مد نظر قرار دهيد و زير آن را خط بکشيد اطلاعات مهم، مانند نتيجهگيريهاي کلي، تعريفهاي کليدي و جملههاي اصلي که وظيفه آنها توضيح و تشريح نکات است، جملات کليدي، نکات تستي و … است؛ بدون اينکه به انديشه اصلي مطلب خدشهاي وارد آيد.
3- حاشيه نويسي
يکي از کارهاي مهمي که در خلاصه نويسي ميتوانيد انجام دهيد اين است که حاشيه نويسي کنيد. حاشيه نويسي با هدف انتقال مجموعهاي از مطالب مهم و خلاصه شده از متني است که شما مطالعه کرده ايد. در حاشيه نويسي ميتوانيد کليدي ترين جمله هر پاراگراف را استخراج کرده به زبان خودتان در حاشيه کتاب يا جزوه يادداشت کنيد. براي اين کار در پايان هر پاراگراف از خودتان بپرسيد که اين پاراگراف قصد داشت چه مطلبي را به من بياموزد و آن را در يک جمله و با زبان خودتان، نه به صورت کتابي، بيان کرده و يادداشت نماييد؛ به علاوه ميتوانيد سؤال، انتقاد يا هر مطلب ديگري را که مربوط به همان موضوع باشد و در جاي ديگري خواندهايد، حاشيهنويسي کنيد. اين فرآيند به تمرکز فکر، دقت، حفظ و يادگيري بهتر شما کمک ميکند.
4- دسته بندي
يکي ديگر از روش هاي مهم خلاصه نويسي «دستهبندي» است. اين روش براي مباحثي مانند تاريخ ادبيات يا احاديث درس دين و زندگي که شامل دسته ها و طبقه بندي هاي مختلف هستند، بسيار مفيد است. روش کار نيز به اين صورت است که مطالب مختلفي را که بتوان در يک دسته قرار داد، يک جا نوشته و آنها را دستهبندي ميکنند؛ به عنوان مثال ميشود که شاعران را بر حسب قرن يا احاديث را بر اساس اشخاص دسته بندي نمود.
5- يادداشت برداري
اصليترين نوع خلاصه نويسي، يادداشت برداري است که ميتواند کمک بسيار مؤثري به يادگيري طولاني مدت شما و همين طور صرفهجويي در وقت شما نمايد. يادداشت برداري، عبارت است از برداشت کليديترين مفاهيم هر مطلب و ثبت آن در دفترچهاي جداگانه به شيوهاي خاص که در مرورهاي آتي کارايي داشته باشد. هر برگه يادداشتبرداري شده بايد داراي دو ويژگي مهم باشد:اول اينکه بايد خلاصه و کليدي باشد؛يعني آنچه را که يادداشت ميکنيد بايد حجمي بسيار کمتر از آنچه که در متن اصلي موجود است، داشته باشد. دومين ويژگي يادداشتبرداري، تداعيگر بودن يادداشتهاست؛ يعني همه آنچه را که پاراگراف و متن قصد انتقال آن را داشت به شما انتقال داده و يادآوري نمايد؛به بيان ساده، يادداشتها بايد مفيد، اما مختصر باشند.
ممکن است که در ابتدا، شما در انجام هر يک از اين روشهاي خلاصهنويسي ها با مشکل مواجه شويد، اما اگر بخواهيد و اراده کنيد که مطالعه خوبي براي کنکور داشته باشيد، حتماً ميتوانيد بتدريج، مطالب را به بهترين شکل ممکن خلاصه برداري کنيد. حتماً به خاطر داشته باشيد که يک مطلب، بسته به اهميت و تستي بودن آن، ميتواند به همه اشکال يا يک شکل خلاصهنويسي شود. در خلاصهنويسي، نکات زير را بايد رعايت کنيد تا در وقت خود صرفهجويي کرده و از زحمت خودتان هم بهترين نتيجه را بگيريد:
1. يکي از راههاي کارا کردن يادداشتها به هنگام ثبت کلمات مهم، به کار نگرفتن کلمات اضافي است. در خلاصهنويسي هر قدر اطلاعاتي با کلمات کمتر و عبارتهاي کوتاهتر نقل شود، کارآيي آن بالاتر است؛ بنابراين، هنگامي که اطلاعات نسبتاً زيادي را در چند کلمه خلاصه ميکنيم، يادداشتهاي شما کارا هستند. در يادداشتها بايد هدفتان اين باشد که حتيالامکان مطالب مختلف را که برگرفته از درس معلم، کتاب و جزوه هستند، در جملههاي کوتاه و مفيد بگنجانيد. اين کار سبب ميشود که توجه شما صرفاً به اطلاعات مهم متمرکز شود. بايد از اين گونه جملهها، يعني از جملههايي که کليترين و محوريترين اطلاعات را در بر دارند، يادداشت برداريد و به جملههايي که از لحاظ اهميت ساختاري، ضعيف و حاوي اطلاعات جزييترند، توجه چنداني نکنيد.
2. در خلاصهنويسي، ابتدا بايد کليات موضوع مورد توجه قرار گيرد و موضوعات به صورت نمودار درختي رسم شود و سپس به جزييات پرداخته شود. در خلاصهنويسي بايد دقت کرد که معمولاً ايده و نکته اصلي در دو جمله اول پاراگراف بيان شود و بقيه پاراگراف، شامل توضيحات اين مطلب باشد؛ اما اين بدان معني نيست که بقيه متن، مهم نيست؛ بلکه در ادامه متن بايد به کلمات کليدي مانند: «نخستين»، «مهمترين عامل»، «بيشترين تاثير»، «نکته اساسي»، «در نتيجه» و ايجابي بودن يا نبودن افعال نيز توجه کرد.
3. يکي از کارهايي که ميتوانيد در خلاصهنويسي انجام دهيد اين است که طرز ارتباط موضوعات اصلي و فرعي را به کمک نمودار درختي نمايش دهيد تا به درک بهتر مطالب کمک کند.
4. در هنگام مطالعه مباحث درسي، ابتدا به کشيدن خط در زير مطالب اصلي، مهم و با اهميت بپردازيد و سپس خلاصهنويسي کنيد؛ زيرا انجام دو فعاليت مجزا، يادگيري و خلاصهنويسي در يک زمان واحد، باعث ايجاد اخلال و عدم تمرکز در انجام هر دو عمل ميشود.
5. خلاصهنويسي شما، چنانچه شامل خلاصه مباحث درسي، نکات مهم در کتاب درسي و جزوات يا تستهاي غلط و «نزده» شما در آزمونها و مجموعههاي تست باشد، داراي ارزش درسي بالاست، و الزاماً نبايد فقط از داخل کتاب يا جزوه شما جمعآوري شود.
6. اگر هنگام مطالعه مطالب خلاصهنويسي شده که حاوي خطوط اصلي و پيامدهاي مهم است، پي به کم اهميتي مطالبي ببريم که در زمان خلاصهنويسي، مهم جلوه کردهاند يا به علت گذشت زمان و مرور مطلب، اهميت اوليه را ندارند، اين نکات را حذف کنيد.
7. در خلاصهنويسي به انتخاب سبکي مناسب با متن خلاصه شده، رعايت يکنواختي افعال از لحاظ زمان، حجم مطالب و عدم تصرف در پيامها و محتواي متن اصلي، توجه کنيد. در مورد درسهاي فرمولي و قاعدهدار، مانند درسهاي شاخه رياضيات، فيزيک، شيمي، منطق، گرامر انگليسي، قواعد عربي، دستور زبان فارسي و آيين نگارش، اقتصاد و آرايههاي ادبي، خلاصه اين درسها از طريق يادداشت فرمولها و قواعد، رسم نمودارهاي لازم و طبقهبندي دقيق اجزاي هر مبحث فراهم ميآيد و لازم است که براي تسلط و يادآوري در مرور مباحث خلاصهنويسي شده، براي هر مورد مثالي آورده شود.
8. چون اغلب قواعد، گاهي با موارد استثنايي و تبصرهها نقض ميشود، اين نکات خلاف قاعده نيز بايد يادداشت و آموخته شود؛ در واقع، اهميت استثناها از قواعد خيلي بيشتر است و عموماً، سؤالات مهم و اساسي کنکور از ميان اين مطالب استخراج ميشود. در درسهاي همگروه رياضيات، توجه به اين نکته ضروري است که توانايي حل مسايل با توانايي تستزني خيلي تفاوت دارد، و مورد دوم، بسيار دشوارتر و مستلزم تمرين و تکرار فراوانتر است.
9. در خلاصهنويسي درسهاي تشريحي و حفظکردني، از قبيل معارف اسلامي، تاريخ، جغرافيا، تاريخ ادبيات، جامعه شناسي، علوم اجتماعي، روانشناسي، فلسفه، زيستشناسي، زمين شناسي، ادبيات و شيمي (بخشهاي تعريفي و تشريحي)، ميبايد کل هر فصل يا گفتار را بخوانيد و مطالب اساسي و مهم را به شکلي برجسته مشخص سازيد و آن گاه نکات مشخص شده را در يک دفتر جداگانه يادداشت کنيد.
10. خط کشيدن زير جملهها و يادداشتبرداري، در مقايسه با خواندن تنها و خلاصهنويسي از خطکشي، مؤثرتر است؛ پس بايد به هنر خلاصهنويسي مجهز بود تا از زمان و نيز از امکانات، بيشترين استفاده را کرد.
11. برخي از داوطلبان گمان مي کنند که خلاصه نويسي باعث گرفتن وقت مطالعاتي آنها مي شود و نسبت به وقتي که براي آن صرف ميکنند سود کمتري دارد؛ در حالي که اين موضوع برعکس است. از مزاياي خلاصهنويسي، بهرهگيري از يادداشتهاي خلاصه در مدت زمان کوتاه و صرفهجويي در زمان، تسهيل در برخورداري از محتويات مهم کتب و جزوات در حجم کم، ايجاد انگيزه در دانشآموزان براي مطالعه، کمک به در خاطر سپردن مطالب و از ياد نرفتن آنها و کمک به تمرکز فکر هنگام خواندن کتاب و جزوه است.
12. تاريخ يادداشت برداري را در گوشه برگه يادداشت نماييد تا در زمان هاي خاص مرور کردن سر درگم نشويد.
13. به خاطر داشته باشيد که در برنامهريزي خود، زمانهايي را بايد به مرور کردن اختصاص دهيد و در اين زمانهاي مرور کردن، به جاي مطالعه دوباره کتاب يا جزوه، خلاصههايي را که برداشتهايد، مطالعه کنيد.
14.در هر بار مرور خلاصهها، نسبت به مرورهاي قبل مي توانيد بخشي از خلاصهها را که به طور کامل ياد گرفتهايد، حذف کنيد تا در وقتتان صرفهجويي شود.
شماره تماس جهت مشاوره رایگان کنکور : 09127523889
آزمون برتر مهندس مسعودی استاد انتشارات گیلنا درس خواندن آسان است طعم مطالعه طعم مطالعه با لذت مشاوره نحصیلی رایگان مشاوره کنکور مقالات کنکور مقالات کنکوری کنکور کنکور آسان است کنکور اسان کنکور اسان است کنکور برتر کنکور نیوز کنکورآسان